Xəbərlər
Zombi layihələrə son qoymaq: Davamlılıq üçün zəruri addım
Bunlar haqqında heç kimin danışmaq istəmədiyi layihələrdir. Səssizcə arxa planda davam edirlər — büdcəni aşırlar, strategiyaya uyğun gəlmirlər, amma nədənsə hələ də sistemdə "canlı" qalırlar. Artıq onları müdafiə edən yoxdur, amma heç kim onları tamamilə dayandırmır da. Vaxt, resurs və zehni enerji sərf edirlər, lakin qarşılığında demək olar ki, heç nə vermirlər.
Bunlar zombi layihələrdir. Bu gün davamlılıq əsaslı mühitdə onların mövcudluğuna göz yummaq təkcə səmərəsizlik deyil — bu, məsuliyyətsizlikdir.
Daha çoxu üçün bizi sosial şəbəkələrdə izləyin
Niyə Zombi Layihələr Davamlılıq Baxımından Risk Daşıyır
Açıq danışaq: ətraf mühit, sosial və iqtisadi böhranların kəsişdiyi bir dünyada hər bir layihənin alternativ dəyəri var. Zombi layihələrə sərf olunan hər saat, hər dollar və ya hər ton CO₂ – əslində real və müsbət təsir yarada biləcək təşəbbüslərdən alınmış resursdur.
Zombi layihələr:
• Artıq əhəmiyyət daşımayan nəticələr üçün karbon və materialları israf edir.
• Komanda enerjisini və liderliyin diqqətini lazımsız yerə sərf edir.
• Daha faydalı və bərpaedici layihələrin önə çıxmasına mane olur.
• İdarəetməyə və strateji intizama olan etimadı sarsıdır.
Davamlılıq baxımından onlar ikiqat zərərlidir: həm dəyər yaratmırlar, həm də daha yaxşı alternativlərin irəliləməsinə əngəl törədirlər. Və çünki nadir hallarda sual altına alınırlar, tez-tez artıq strateji və ya etik əsaslarını itirsələr də uzun müddət qalırlar.
Zombi Layihələr Necə Sağ Qalır?
Zombi layihələr insanların səhlənkarlığından yox, təşkilatlarda bu cür layihələri dayandırmaq üçün ya düzgün məlumatın, ya da qərar vermək cəsarətinin olmamasından qaynaqlanır.
Onlar buna görə qalır:
• Heç kim layihənin uğursuz olduğunu etiraf etmək istəmir.
• Batmış xərclər ucbatından yeni məlumatlar nəzərə alınmır.
• İdarə heyətləri çətin qərarlar vermək səlahiyyətinə (və ya istəklərinə) malik deyil.
• ESG meyarları layihələrin davam etdirilməsi qərarlarına daxil edilmir.
• Layihənin ilkin əsaslandırması yenidən gözdən keçirilmir, hətta şərtlər dəyişsə belə.
Riskdən Məsuliyyətə: PPM Öndə Olmalıdır
Layihə və portfel menecerləri uzun müddətdir uyğunluğa və nəticəyə cavabdehdir. Amma indi strateji və etik məsuliyyətlə liderlik etmələri gözlənilir.
Zombi layihələri dayandırmaq amansızlıq deyil, məsuliyyətli qərar verməkdir. Davamlı portfel idarəçiliyində “bu artıq mənasını itirib” demək qədər, yeni bir şey başlamaq da vacibdir.
Əsas çətinlik: bu layihələri vaxtında tanımaq, dəyərini qiymətləndirmək və hərəkətə keçmək üçün daha yaxşı mexanizmlərə ehtiyac var.
Zombi Layihəni Necə Tanımalı: Qısa Yoxlama Siyahısı
Komandanız və ya idarə heyəti ilə söhbətə başlamaq üçün bu bəndləri nəzərdən keçirin:
• Aydın sponsor və ya sahib yoxdur
• Gözlənilən faydalar arxa plana keçib
• Resurslar sərf olunur, amma aylarla nəticə yoxdur
• ESG və ya strateji hədəflərlə uyğun deyil
• Maraqlı tərəflərin münasibəti passivdir və ya siyasi xarakterlidir
• Bu gün sorğulansa, heç kim onu müdafiə etməz
İki və ya daha çox bənd sizə tanış gəlirsə, araşdırmaq vaxtıdır.
Zombi Layihələri Necə Dayandırmalı (və Gələcəkdə Qarşısını Necə Almalı)
Zombi layihələri sonlandırmaq çətin ola bilər, amma portfel idarəçiliyi şəffaf və məqsədyönlü qurulubsa, bu proses asanlaşır.
Budur dörd əsas addım:
1. “Günbatımı” Yoxlamaları Tətbiq Edin (Sunset Reviews)
Layihələrin aktuallığını və təsirini dövri olaraq gözdən keçirmək üçün idarəetmə modelinizə planlı yoxlamalar əlavə edin.
Tövsiyə: Layihənin yenilənmiş əsaslandırılması, davamlılıq və maraqlı tərəf təsirləri də qiymətləndirilməlidir.
2. Davam Qərarlarında Davamlılıq Meyarlarından İstifadə Edin
Sadəcə qrafikə uyğunluğu yox, layihənin ətraf mühit və sosial məqsədlərlə uyğunluğunu da nəzərə alın.
Tövsiyə: Layihənin karbon izi artıq dəyərindən çoxdursa, onu dayandırmaqdan çəkinməyin.
3. Layihəni Dayandırmağı Zəiflik Yox, Güc Kimi Görün
Məsuliyyətli şəkildə bağlanmış layihələrə dəyər verin. Öyrənilən dərsləri paylaşın, resursları daha faydalı təşəbbüslərə yönəldin.
Tövsiyə: “Ləğv” yerinə “strateji yön dəyişməsi” və ya “prioritet yenilənməsi” terminlərini istifadə edin.
4. Portfel Yüklənməsini İzləyin
Təkcə irəliləyiş deyil, layihələrin təşkilata verdiyi dəyər, davamlılıqla uyğunluğu və enerjiyə təsirini də ölçün.
Tövsiyə: Artıq mənasını itirmiş, amma 80% tamamlanmış layihə belə resurs israfıdır.
Nümunə: İctimai İnfrastrukturda Səf Fırsat
2023-də bir regionda nəqliyyat layihəsi 5 il sonra, 60% büdcə artımı ilə tamamlandı. Lakin yol genişləndirilməsi ətraf mühitə ziyan vurdu və karbon emissiyalarını artırdı. Eyni vaxtda rədd edilən qatar layihəsi daha az karbon izi və daha ədalətli nəticələr vəd edirdi.
Əsas dərs: zombi layihələr yalnız vaxt yox, imkan da israf edir.
Son Söz: Vacib Olan Üçün Yer Açarıq
Davamlılıq təkcə yaxşı layihələr başlatmaq deyil — onlar üçün yer açmaqdır. Bunun üçün cəsarətlə sual vermək lazımdır:
• Bu layihə hələ də uyğunmu?
• Dəyərlərimizi və biliklərimizi əks etdirirmi?
• Bütün bu məlumatla indi bunu yenidən maliyyələşdirərdikmi?
Zombi layihələr sadəcə vaxt deyil, strateji və etik fürsətləri də itirir.
Gələcək — yalnız dürüst, çevik və intizamlı portfellərə məxsus olacaq.
İndi artıq yersiz olanları geridə qoymağın vaxtıdır.
Joel Carboni, 2025
Original məqalə üçün: GPM GLOBAL
Dayanıqlı layihə menecmenti haqqında daha çox öyrənmək üçün www.greenpm.az – a daxil olun
28.05.2025
